ĐỀN THỜ AN ẤP HƯƠNG SƠ HÀ TĨNH

http://AN ẤP, HUYỆN HƯƠNG SƠN, TỈNH HÀ TĨNH LÀ MẢNH ĐẤT ĐỊA LINH NHÂN KIỆT Hiện đã được nhà nước công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia. An Ấp khi xưa, tức là xã An Hòa Thịnh, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh ngày nay là một làng quê trù phú nằm kề bên tả ngạn dòng sông Ngàn Phố hiền hòa, quanh năm nước trong văn vắt. Nơi đây khởi phát nhiều dòng họ nổi tiếng hiếu học và thành đạt làm vẻ vang cho cả một vùng địa linh, nhân kiệt từ cổ chí kim. Điển hình như các dòng họ Đinh Nho, Nguyễn Khắc, Tống Trần, Nguyễn Xuân, Nguyễn Đình, Hà Học… Dòng họ Đinh Nho là một trong những dòng tộc danh gia cự phách ở Hương Sơn, Hà Tĩnh. Do có công lớn với nước, với dân, nên từ những năm 1717, niên hiệu Vĩnh Thịnh năm thứ 13 Vua Lê Dụ Tông nhân dân trong vùng đã xây dựng Đền Gôi Vỵ (Hiện đã được nhà nước công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia). Nơi đây thờ 4 vị phúc thần trong một gia đình có ba cha con và một người con dâu: Tiến sĩ Đinh Nho Công, Tiến sĩ Hoàng giáp Đinh Nho Hoàn,Tổng binh hương nghĩa hầu Đinh Nho Côn và bà tiết phụ Phan Thị Viên. Không chỉ có vậy, làng An Ấp xưa cũng là quê hương của Tiến sĩ Đinh Nho Điển (1846 - 1884), ông thuộc đời thứ 14 dòng dõi họ Đinh Nho. Tiến sĩ Đinh Nho Điển được sinh ra trong một gia đình nho học có ba người con, hai trai, một gái. Cha ông là Thái bộc tự khanh Đinh Nho Tĩnh.

CẦU ĐỐI TRƯỚC CỔNG ĐẾN 卒門有伉敬 - 正氣長存天

Dịch âm : Tốt môn hữu kháng kính Chính khí trường tồn thiên

Đinh Nho Điển đỗ cử nhân khoa Mậu Thìn (1868), niên hiệu Tự Đức thứ 20 lúc mới 22 tuổi. Sau đó 7 năm, năm Ất Hợi (1875), ông đỗ Đệ Tam giáp Đồng Tiến sĩ xuất thân. Tức đỗ thứ 3 trong 11 người thi đỗ đại khoa năm đó. Tên ông hiện còn lưu tại Văn bia đề danh Tiến sĩ khoa thi Hội năm Ất Hợi niên hiệu Tự Đức năm thứ 28 (1875) tại Văn miếu Huế. Tiến sĩ Đinh Nho Điển làm quan trải qua bốn triều vua nhà Nguyễn gồm: Tự Đức (1847-1883), Dục Đức (1883), Hiệp Hòa (1883) và Kiến Phúc (1883-1884). Từ Tri huyện Nghĩa Hưng đến Trung Thuận Đại phu, Hồng Lô tự khanh, Biện lý sự vụ bộ Hình kiêm đứng đầu Thông chính sứ ty ấn triện, rồi được chuyển sang làm Biên tu Quốc sử quán triều Nguyễn, tham gia khảo duyệt bộ Khâm định Việt sử thông giám cương mục, Quang Lộc tự thiếu khanh, Hàn lâm viện thị độc.

Ngày 25/5/1883, triều đình Huế và thực dân Pháp ký Hòa ước Hắc Măng Quý Mùi, ngày 06/6/1884 ký Hòa ước Giáp Thân, xác lập quyền bảo hộ lâu dài của thực dân Pháp trên toàn cõi Việt Nam, chia đất nước thành ba kỳ. Trong đó, Bắc Kỳ, Trung Kỳ thành chế độ bảo hộ, còn Nam Kỳ, thành chế độ thuộc địa của thực dân Pháp. Trước hoàn cảnh nước mất, nhà tan, là bậc sĩ phu trung quân, ái quốc ông tỏ rõ thái độ bất hợp tác, không chịu đựng được nỗi nhục mất nước, nhưng bất lực, ông đã tuyệt thực, uất ức mà lâm bệnh rồi chết, hưởng dương 39 tuổi. Mùa thu năm Kỷ Hợi (1899), niên hiệu Thành Thái thứ 11, sau khi ông mất được 15 năm, nhớ tới công ơn của bậc trung thần, mẫn cán, có nhiều công tích, nhà vua thương tiếc ban sắc phong giao cho nhân dân xóm Bãi Bè, làng Mân Xứ, xã Dương Trai, tổng Đậu Xá, huyện Hương Sơn (nay thuộc xã An Hòa Thịnh, Hương Sơn, Hà Tĩnh) xây dựng đền thờ Đinh Nho Điển, còn gọi là đền Cụ Hường (Cụ Hườn. Theo tư liệu của Đinh Thùy Dung Người đưa tin Đinh Xuân Vinh