Đình Bườn tọa lạc tại làng Bườn, xã Mỹ Thắng, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định, là đền thờ Đàm Hoàng Thái Hậu, tên húy Đàm Thị Thiềm (? – 967) – Thân mẫu của vua Đinh Tiên Hoàng và hai vị tướng Nhà Đinh là Phùng Gia và Cao Mộc. Đàm Hoàng Thái Hậu được các triều đại sau truy phong là Đinh Triều Quốc Mẫu. Làng Bườn có 3 thôn là Bườn 1, Bườn 2, Bườn 3. Đình làng Bườn và các di tích có liên quan như: lăng mộ Đàm Hoàng Thái Hậu, lăng mộ tướng quân Cao Mộc, Miếu Trúc thờ tướng quân Phùng Gia được xây dựng trên khu vực đồn binh An Biện xưa của Đinh Bộ Lĩnh.

 

Theo lịch sử Nhà Đinh, khi Đinh Bộ Lĩnh cùng Phùng Gia và các tướng tiến quân từ Hoa Lư đi dẹp loạn, đến huyện Mỹ Lộc, phủ Thiên Trường thì bị một sứ quân chặn đánh. Ông lập đồn lũy ở thôn An Biện (làng Bườn ngày nay) vừa chống cự lại địch thủ vừa phát triển thêm lực lượng. Sau một thời gian củng cố lực lượng, ông để mẹ ở lại căn cứ An Biện, còn mình cùng các tướng lĩnh đưa quân đi đánh dẹp ở các nơi khác. Đinh Bộ Lĩnh xưng Vạn Thắng Vương rồi chia quân đánh các sứ quân của Nguyên Siêu và Lã Đường (Lã Tá Đường). Lúc này Đàm phu nhân lâm bệnh và mất ở Cung phủ trong đồn An Biện. Nghe tin mẹ mất nhưng không thể rời trận trong lúc giao tranh đang diễn ra ác liệt, Đinh Bộ Lĩnh đã sai tướng Phùng Gia thay ông về đồn An Biện làm tang lễ và an táng thân mẫu tại nơi đây. Năm 968, Vạn Thắng Vương dẹp yên 12 xứ quân và các hào thổ cát cứ, thống nhất đất nước, lên ngôi Hoàng Đế, sáng lập Nhà nước Đại Cồ Việt, đã truy tôn mẹ làm Hoàng Thái Hậu, đem trăm quan về làng An Biện yết tế. Vua Đinh thấy mộ Hoàng Thái Hậu nằm trên dải đất mà theo thuyết phong thủy gọi là “Long hình” (hình rồng), có Quy, Phượng, Hổ, Voi chầu phục nên vua không cho chuyển về Đại Hữu (quê hương nhà vua), mà cho xây lăng miếu, đền thờ Hoàng Thái Hậu ở đây.

Về phương diện kiến trúc, Đình Bườn là kiến trúc gỗ khá lớn được bảo tồn tương đối nguyên vẹn và mang đặc trưng phong cách nghệ thuật đời Nguyễn. Nơi đây còn lưu giữ được nhiều hiện vật có giá trị như: sắc phong, ngọc phả, câu đối, đại tự, kiệu ngai, bài vị thờ v.v... Đình được xây dựng trên diện tích rộng 3.820m², quay hướng Đông Nam. Ngôi đình có 2 tòa chính là tiền đường và hậu cung, tạo thành bình đồ kiến trúc hình chữ “nhị”. Tòa tiền đường có 5 gian, dài 18,50m, rộng 9,50m, hai mái lợp ngói nam; là công trình kiến trúc gỗ khá đồ sộ với cách dựng 4 hàng cột. Các cột này đều được đặt trên những chân tảng đá vuông, chạm khắc gờ chỉ tinh xảo. Tòa cung cấm với 3 gian xây cuốn, hệ thống vỉ kèo. Tại gian giữa đặt khám và bài vị thờ Đàm Hoàng Thái Hậu, gian phía tây đặt ngai và bài vị thờ Tướng quân Cao Mộc, gian phía đông thờ Tướng quân Phùng Gia. Nghi môn đình được tạo dựng bởi hệ thống đồng trụ xây bằng gạch vữa, 4 mặt đều đắp nổi chữ “thọ”. Bên trong là công trình sân đình rộng 500m², lát gạch đỏ thuận tiện cho việc tế lễ. Trên bức trướng ở cổng phụ mở ra đường, đình nhấn đại tự “an dân lập quốc” (bảo vệ nhân dân, gây dựng đất nước), ở cổng phụ mở ra vườn, đình nhấn đại tự “Mẫu quốc Đinh triều” bằng chữ Nôm.

Lăng mộ Đàm Hoàng Thái Hậu cách đình Bườn 500m về phía Bắc trên một khuôn viên rộng 350m², giữa lăng là mộ hình chữ nhật xây giật cấp bằng chất liệu gạch vữa. Trước mộ là khám thờ, mặt trước khám có nhấn câu đối chữ Hán ca ngợi công đức của Thái Hậu.

Lăng mộ Tướng quân Cao Mộc cách đình 700m về phía đông nam, trên diện tích rộng 168m², xung quanh có tường bao bảo vệ, khám thờ quay ra mộ, trên cổ đẳng khám có nhấn đại tự chữ Hán “Truy niệm tiền ân” (Tưởng nhớ ơn đức xưa).

Miếu Trúc thờ Tướng quân Phùng Gia, cách đình 750m về hướng bắc, trên diện tích 200m², miếu có mặt bằng chữ “nhất” gồm 3 gian quay dọc nền móng, tường kết cấu bê tông, gạch vữa, bộ mái dốc phẳng, lợp mái ngói nam, kèo cầu, quá giang gỗ. Miếu được tôn tạo dưới đời vua Bảo Đại và những năm gần đây.

Về giá trị lịch sử, cùng với các đạo sắc phong thần, tại đình Bườn và các di tích có liên quan còn có nhiều câu đối ca ngợi công đức và sự thờ tự đối với Đàm Hoàng Thái Hậu, Tướng quân Cao Mộc và Tướng quân Phùng Gia. Theo các nhà khoa học, vào thế kỷ thứ X, Nam Định không chỉ là đại bản doanh của Sứ quân Trần Lãm mà còn là địa bàn chịu ảnh hưởng sâu rộng của nhiều Sứ quân khác như: Kiều Công Hãn, Ngô Nhật Khánh, Phạm Bạch Hổ. Với tài thao lược, Đinh Bộ Lĩnh đã thu phục được nhiều người tham gia nghĩa quân; không những thế, ông đã cử nhiều tướng lĩnh sang Nam Định chiêu mộ quân sĩ, tổ chức lực lượng, xây dựng căn cứ chuẩn bị cho sự nghiệp thống nhất đất nước. Sự hiện diện của mẹ Vua Đinh và sự tồn tại của các di tích liên quan, đặc biệt là đình Bườn là những chứng cứ khoa học xác định nơi đây là một căn cứ quan trọng của Đinh Bộ Lĩnh trong thời kỳ đầu chiêu binh. Chính từ nơi đây, Đinh Bộ Lĩnh đã tiến hành công cuộc thống nhất đất nước.

Về lăng mộ của Hoàng Thái Hậu, tuy đã được xây dựng kiên cố, song do thời gian và sự tác động của thời tiết, cảnh quan khu vực xung quanh, vì vậy lăng mộ bị xuống cấp. Năm 2019, Ban liên lạc họ Đinh Việt Nam đã chỉ đạo Ban liên lạc họ Đinh tỉnh Nam Định phối hợp với UBND xã Mỹ Thắng, Ban quản lý di tích Đình Bườn tiến hành lập Báo cáo kinh tế kỹ thuật để tu bổ, tôn tạo mộ, lăng mộ Đàm Hoàng thái Hậu thuộc di tích lịch sử Đình Bườn, nhằm bảo tồn di tích lịch sử Quốc gia, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng, tâm linh của nhân dân địa phương và của nhân dân cả nước.

So với lăng mộ cũ thì công trình đã được cải tạo toàn bộ, mở rộng khuôn viên, xây 2 lớp tường bao, phần lăng được làm hoàn toàn từ đá xanh tự nhiên, phần mộ được giữ nguyên song bên ngoài được ốp đá nguyên khối, trước lâu thờ được đặt đỉnh hương, đôi cây đèn bằng đá, ở cửa vào đặt bức bình phong. Công trình sau khi được tu bổ, tôn tạo không những sẽ bền vững mà còn tạo sự uy nghiêm, linh thiêng, đáp ứng được nhu cầu thờ cúng, tham quan, chiêm bái của nhân dân và quý khách thập phương. Công trình không chỉ cho hôm nay mà còn mãi cho muôn đời con cháu mai sau.

Ngày 28/01/2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 225/QĐ-VHTT&DL công nhận xếp hạng di tích Đình Bườn, Miếu Trúc và Mộ các nhân vật lịch sử liên quan thuộc xã Mỹ Thắng, huyện Mỹ Lộc là Di tích lịch sử Quốc gia.

Hằng năm, tại di tích, nhân dân địa phương 3 lần mở hội vào các ngày kỵ của Đàm Hoàng Thái hậu, Tướng quân Phùng Gia và Tướng quân Cao Mộc với các nghi thức rước nước, lễ cầu mát, rước kiệu và các trò chơi dân gian độc đáo như "Cờ lau trận giả", "thi xôi, thi lợn". Qua đó, góp phần giáo dục truyền thống "Uống nước nhớ nguồn", tri ân những người có công với làng, nước, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tâm linh của nhân dân; đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa độc đáo của quê hương. Ngày hội chính được tổ chức vào ngày giỗ của Đàm Hoàng Thái Hậu, ngày 10/10 (ÂL) hàng năm./.

                                            Trích trong cuốn tài liệu: Họ Đinh tỉnh Nam Định

                                                            Của BLL họ Đinh Nam Định

PTTK web hodinh.vn dinh xuan vinh