Truyền thống

NHÀ ĐINH VÀ BÀI HỌC TAM QUỐC: KHÔNG DỰNG TRƯỜNG THÀNH MÀ DỰNG THẾ NƯỚC.

Lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam đã chứng minh rằng những người nào có tầm nhìn chiến lược thì người đó sẽ chiến thắng và thành công. Bởi tầm nhìn chiến lược là một trong những yếu tố quan trọng quyết dịnh hướng đi, quyết sách đánh bại kẻ thù, quyết sách đi đến thắng lợi. Quyết sách duy trì và giữ gìn và phát huy thành quả đã giành được. Cuối thế kỷ X Đinh Bộ Lĩnh là người như thế.

Một trong những điều kiện diệu kỳ của lịch sử Việt Nam là sau hơn 1.000 năm bị các đế chế phương Bắc hùng mạnh cai trị và liên tiếp thực thi chính sách đồng hóa ráo riết, dân tộc ta chẳng những không bị đồng hóa mà con hiên ngang đứng dậy khẳng định quyền độc lập tự chủ bằng một chiến công hiển hách vào năm 938. Đây là hiện tượng có môt không hai trong lịch sử thế giới, đã có nhiều công trình lịch sử nghiên cứu về thời kỳ nay, nhưng những giải thích cho đến nay vẫn là chưa đủ. Để tiếp tục lời giải cho thời kỳ còn chứa nhiều bí ẩn này, theo tôi nhận thấy đó chính là Đinh Bộ Lĩnh sau khi xưng đế Đinh Tiên Hoàng đã biết rút ra từ bài học “trong thời Tam quốc không dựng trường thành mà dựng thế nước”.

Trong lịch sử Trung Hoa, Vạn Lý Trường Thành là biểu tượng tiêu biểu của tư duy phòng thủ bằng công trình: lấy gạch đá ngăn ngoại xâm, lấy không gian rộng lớn đổi lấy an ninh biên giới. Tuy nhiên, khi đọc Tam Quốc diễn nghĩa, người ta hầu như không thấy bóng dáng Trường Thành xuất hiện. Điều đó không phải ngẫu nhiên. Bởi Tam Quốc không phải là câu chuyện của biên giới, mà là câu chuyện của nội trị, lòng người và mưu lược. Chính ở điểm này, lịch sử Nhà Đinh của Đại Cồ Việt cho thấy một sự lựa chọn rất tỉnh táo, rất phù hợp với bài học lớn rút ra từ lịch sử Trung Hoa.

1. Tam Quốc không cần Trường Thành Thời Tam Quốc (220–280), Vạn Lý Trường Thành đã tồn tại hàng trăm năm, được xây dựng từ thời Tần và tu bổ dưới thời Hán. Nhưng trong thực tế, công trình này đã không còn giữ vai trò trung tâm quân sự. Các cuộc chiến chủ yếu diễn ra ở Trung Nguyên, Kinh Châu, Ích Châu, Giang Đông – tức là chiến tranh giữa các thế lực người Hán với nhau. Quyết định thắng bại không nằm ở thành lũy dài bao nhiêu dặm, mà ở: Ai nắm được chính danh Ai giữ được nhân tâm Ai biết dụng người, dùng thế, dùng thời. Vì vậy, Tam Quốc diễn nghĩa chọn khắc họa con người và mưu lược, chứ không chọn công trình.

2. Nhà Đinh và sự lựa chọn mang tính bản thể dân tộc Sau hơn một nghìn năm Bắc thuộc, Đại Cồ Việt bước vào thời kỳ tự chủ với một hoàn cảnh rất đặc biệt: Lãnh thổ không rộng Địa hình núi sông đan xen Nội bộ phân liệt với loạn 12 sứ quân Luôn đứng trước áp lực từ phương Bắc Trong bối cảnh đó, Đinh Tiên Hoàng đã không lựa chọn con đường “Trường Thành” – tức là không dồn sức vào những công trình phòng thủ khổng lồ, hao người tốn của. Thay vào đó, triều Đinh lựa chọn ba trụ cột căn bản: Thế đất Hoa Lư – lấy núi sông làm thành lũy tự nhiên Quân đội tinh nhuệ, cơ động – không đông nhưng có kỷ luật Uy quyền trung ương tuyệt đối – dẹp loạn, thống nhất, lập chính thống Đó là một lựa chọn rất gần với tinh thần Tam Quốc, nhưng được vận dụng phù hợp với điều kiện Đại Cồ Việt.

3. Không dựng Trường Thành, mà dựng “nhân tâm” Lịch sử Trung Hoa cho thấy: Nhà Tần xây Trường Thành, nhưng mất lòng người thì sụp đổ rất nhanh Nhà Hán và thời Tam Quốc tuy nhiều biến động, nhưng nền tảng văn hóa – chính trị vẫn được duy trì Nhà Đinh đã rút ra bài học cốt lõi ấy. Triều Đinh: Không bắt dân lao dịch vì công trình phô trương Đặt nền móng lễ nghi – pháp chế – quân quyền Xưng Hoàng đế, khẳng định vị thế ngang hàng với phương Bắc Có thể nói, Hoa Lư chính là “Trường Thành” của Đại Cồ Việt, nhưng đó là Trường Thành bằng địa thế, bằng kỷ cương và bằng lòng người. Nói theo ngôn ngữ Hán học: 不築長城，而築人心 Bất trúc Trường Thành, nhi trúc nhân tâm. (Không xây Trường Thành, mà xây dựng lòng người.)

4. Ý nghĩa lịch sử của Nhà Đinh Nhà Đinh tồn tại không lâu, nhưng có ý nghĩa mở đầu cực kỳ quan trọng: Chấm dứt hoàn toàn thời kỳ phân liệt Đặt nền móng cho quốc gia độc lập Khai mở con đường để nhà Tiền Lê và nhà Lý tiếp tục phát triển Từ góc nhìn ấy, có thể khẳng định: Nhà Đinh không đối chọi với mô hình Trung Hoa, mà đã chọn lọc tinh hoa lịch sử để đi con đường phù hợp nhất với dân tộc Việt. Kết luận Nếu Vạn Lý Trường Thành là biểu tượng của Trung Hoa đại lục, thì Hoa Lư chính là Trường Thành của Đại Cồ Việt. Nhà Đinh không thắng bằng gạch đá, mà thắng bằng thời thế, địa lợi và nhân tâm. 3. Không dựng Trường Thành, mà dựng “nhân tâm”

Lịch sử Trung Hoa cho thấy: Nhà Tần xây Trường Thành, nhưng mất lòng người thì sụp đổ rất nhanh

Nhà Hán và thời Tam Quốc tuy nhiều biến động, nhưng nền tảng văn hóa – chính trị vẫn được duy trì

Nhà Đinh đã rút ra bài học cốt lõi ấy. Triều Đinh: Không bắt dân lao dịch vì công trình phô trương Đặt nền móng lễ nghi – pháp chế – quân quyền Xưng Hoàng đế, khẳng định vị thế ngang hàng với phương Bắc

Có thể nói, Hoa Lư chính là “Trường Thành” của Đại Cồ Việt, nhưng đó là Trường Thành bằng địa thế, bằng kỷ cương và bằng lòng người.

Nói theo ngôn ngữ Hán học:

不築長城，而築人心

Bất trúc Trường Thành, nhi trúc nhân tâm.

(Không xây Trường Thành, mà xây dựng lòng người.)

4. Ý nghĩa lịch sử của Nhà Đinh

Nhà Đinh tồn tại không lâu, nhưng có ý nghĩa mở đầu cực kỳ quan trọng:

Chấm dứt hoàn toàn thời kỳ phân liệt

Đặt nền móng cho quốc gia độc lập

Khai mở con đường để nhà Tiền Lê và nhà Lý tiếp tục phát triển

Từ góc nhìn ấy, có thể khẳng định:

Nhà Đinh không đối chọi với mô hình Trung Hoa, mà đã chọn lọc tinh hoa lịch sử để đi con đường phù hợp nhất với dân tộc Việt.